Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Επιμένω, δεν απαιτώ
Όπως συζητήσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, στο ταξίδι προς τη συναισθητική σκέψη και ζωή, αναπόφευκτα καλούμαστε να επανεξετάσουμε κάποιες ιδέες που είχαμε μέχρι τώρα. Για πολλούς από εμάς, μία από αυτές τις προκλήσεις προκύπτει όταν θέλουμε να «παλέψουμε» για τις ανάγκες μας ή για αυτά που πιστεύουμε και ταυτόχρονα να διατηρήσουμε τη συμπόνια μας. Μπορεί η “συμπόνια” να εμπεριέξει το “πάθος”; Πώς συνδυάζουμε το «πάθος» με τη «συμπόνια»; Πώς διατηρούμε τη δύναμη, την ορμή και την επιθυμία μας ανέπαφη, ενώ σκεφτόμαστε και ζούμε με συμπόνια;
Μου κάνουν συχνά την ακόλουθη ερώτηση στα εργαστήρια: «Το να δίνουμε προσοχή στις ανάγκες των άλλων ανθρώπων δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραιτηθούμε από τις δικές μας;» Η απάντησή μου είναι συνήθως: «Το να είμαστε συμπονετικοί σημαίνει ότι είμαστε σε επαφή με τις ανάγκες όλων, κι αυτό συμπεριλαμβάνει και τις δικές μας ανάγκες».
Καθώς ενσωματώνουμε την επίγνωση των αναγκών στην καθημερινότητά μας, μπορεί να νιώθουμε λίγο σαν ζογκλέρ. Πρώτα συνειδητοποιούμε τις δικές μας ανάγκες, μετά τις ανάγκες των άλλων και μετά επιστρέφουμε στις δικές μας ανάγκες. Με εξάσκηση, μπορούμε να μάθουμε να κρατάμε ολόκληρα σετ αναγκών στη συνείδησή μας, συμπεριλαμβανομένων των δικών μας. Είναι μια δεξιότητα και το κλειδί για μια συμπονετική ζωή.
Απαιτώ!
Μπορούμε να σκεφτούμε την «απαιτητικότητα» ως την επιδίωξη μιας συγκεκριμένης στρατηγικής, χωρίς πλήρη επίγνωση των αναγκών. Όταν απαιτούμε, συχνά θέλουμε οι άλλοι άνθρωποι να συνεισφέρουν στις ανάγκες μας χωρίς να μας ενδιαφέρει η προθυμία τους ή οι ανάγκες τους. Στην απαιτητικότητα “κολλάμε” σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, πράξη ή γεγονός. Δεν μπορούμε πλέον να ακούσουμε ένα «όχι» – από τον εαυτό μας, από τους άλλους ή από τις συνθήκες της ζωής (βλ. κεφ. 13, 16 και 24).
Όταν μελέτησα πρώτη φορά την έννοια της απαίτησης, είχα την τάση να την χρησιμοποιώ ως έναν τρόπο για να βγάζω τους άλλους «στο πέναλτι». Όταν πίστευα ότι κάποιος αγνοούσε τις ανάγκες μου, έλεγα πράγματα όπως «Αυτό είναι απαίτηση!». Στην αρχή, απογοητεύτηκα που δεν γινόταν αυτόματα περίεργοι και δεν ενδιαφέρονταν να μάθουν περισσότερα για την «διορατική μου διακήρυξη». Δεν άργησα να συνειδητοποιήσω ότι χρησιμοποιούσα την επίγνωσή μου σαν όπλο, για να επικρίνω. Δεν λειτουργούσε πολύ καλά.
Πήρα το μάθημά μου. Όμως, εξακολουθώ να το βρίσκω εξαιρετικά χρήσιμο να αναγνωρίζω τις δικές μου «απαιτήσεις» και να τις σκέφτομαι ως ένα μήνυμα ότι θα ήταν πιθανώς χρήσιμο να αυξήσω την επίγνωση των αναγκών μου – των δικών μου ή κάποιου άλλου – ώστε να βελτιώσουμε το επίπεδο σύνδεσης και συμπόνιας.
Επιμονή με συμπόνια
Επιμένουμε με συμπόνια όταν ενεργούμε αφενός με επίγνωση των αναγκών όλων, αφετέρου είμαστε αποφασισμένοι (ίσως ακόμη και χαρούμενοι, ευγνώμονες, εμπνευσμένοι ή παθιασμένοι) να επιδιώξουμε τις δικές μας ανάγκες.
Όταν επιμένουμε με συμπόνια είμαστε ανοιχτοί στο να ακούσουμε «όχι» στην πορεία προς την εκπλήρωση των αναγκών μας – όχι επειδή είμαστε πρόθυμοι να αφήσουμε τις ανάγκες μας να μείνουν ανεκπλήρωτες, αλλά επειδή θέλουμε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες μας με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη του και τις ανάγκες των άλλων και με τρόπο που να είναι ο πιο αποτελεσματικός και εφικτός για όλους. Μπορούμε να σκεφτούμε την επιμονή ως παθιασμένο και εμπνευσμένο «αίτημα» (κεφ. 13 και 24): έναν τρόπο να επιδιώκουμε τις ανάγκες μας με σεβασμό και φροντίδα για τις ανάγκες των άλλων.
Όταν επιμένουμε κατανοούμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 10.000 τρόποι για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες μας. Αυτή η κατανόηση ανοίγει δυνατότητες και μια δημιουργική διαδικασία που μου αρέσει να ονομάζω «απελευθέρωση μέσω της επίγνωσης των αναγκών».
Η πρόκληση
Η επιμονή απαιτεί να θυμόμαστε ότι οι ανάγκες μας είναι διαφορετικές από τις στρατηγικές που επιλέγουμε για να τις ικανοποιήσουμε. Απαιτεί επίσης να μπορούμε να προσφέρουμε ενσυναίσθηση στον εαυτό μας σε στιγμές πόνου. Μας καλεί να κοιτάξουμε πέρα από τις προσκολλήσεις μας, να δούμε πού μας οδηγεί η ενέργεια-της-ζωής, ενώ παράλληλα διατηρούμε το πάθος και τη συμπόνια στην καρδιά μας.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
«Ψάχνοντας για τις ανάγκες του»
Πριν από περίπου είκοσι χρόνια, όταν ζούσα στο Μανχάταν, άρχισα να φιλοξενώ μια εβδομαδιαία ομάδα πρακτικής στο σπίτι μου στο Upper West Side. Εκείνη την εποχή, ο σκύλος μου ο Χάρπο ζούσε μαζί μου.
Αφού συναντηθήκαμε για αρκετές εβδομάδες, μας έγινε σαφές ότι όταν είχαμε αυτό το απίστευτα χαριτωμένο, απαλό και αγαπημένο πλάσμα στο δωμάτιο μαζί μας, ήταν δύσκολο να είμαστε παρόντες ο ένας για τον άλλον. Συμφωνήσαμε ότι, αν και όλοι αγαπούσαμε τον Χάρπο, θα ήταν καλύτερο να έμενε στην κρεβατοκάμαρα όσο εμείς συμμετείχαμε στη συνάντηση στο σαλόνι.
Έτσι, κάπου γύρω στην τρίτη εβδομάδα, καθώς η ομάδα μαζευόταν, έστειλα τον Χάρπο στην κρεβατοκάμαρα στο πίσω μέρος του διαμερίσματος. Είχε ένα μάλλον μεγάλο λεξιλόγιο για σκύλος, και ήταν επίσης αρκετά καλόβολος. Έτσι, όταν είπα «Εντάξει, ώρα να πάμε στην κρεβατοκάμαρα», έτρεξε στο διάδρομο, στην κρεβατοκάμαρα. Ευκολάκι.
Περίπου τριάντα δευτερόλεπτα αργότερα, παρατήρησα δύο ματάκια να κοιτάζουν πίσω από τη γωνία μεταξύ του διαδρόμου και του σαλονιού. Έμοιαζαν να λένε: «Μπορώ να επιστρέψω τώρα;». Η απάντησή μου: «Όχι τώρα, Χάρπο. Πήγαινε στην κρεβατοκάμαρα». Και πάλι ο Χάρπο έτρεξε πίσω στον διάδρομο. Εύκολο.
Καθώς αρχίζαμε την «άσκηση του Εδώ και Τώρα» για να ξεκινήσουμε τη βραδιά μας, δεν μπορούσα να μην παρατηρήσω τα δύο ματάκια που κρυφοκοίταζαν πάλι πίσω από τη γωνία. Έμοιαζαν να λένε «Τι λες για τώρα;» Η απάντησή μου: «Όχι τώρα Χάρπο. Πήγαινε στην κρεβατοκάμαρα». Για άλλη μια φορά, απλά έτρεξε πίσω στο διάδρομο. Αυτό συνέβη τρεις ή τέσσερις φορές με το ίδιο αποτέλεσμα, μέχρι που, τελικά, ο Χάρπο κατάλαβε ότι χρειαζόταν να περιμένει.
Θυμάμαι ότι ένιωσα κάποια έκπληξη για το πόσο εύκολη ένιωθα την αλληλεπίδρασή μου με τον Χάρπο. Καθώς το σκεφτόμουν, συνειδητοποίησα ότι αυτό συνέβαινε επειδή οι επανειλημμένες επανεμφανίσεις του ήταν απλώς ο τρόπος με τον οποίο ο Χάρπο έκανε ένα αίτημα για τις ανάγκες του. Ποτέ δεν έτρεξε μέσα στο δωμάτιο, ούτε προσπάθησε να με αγνοήσει. Με ρωτούσε κάθε φορά, επαναλαμβάνοντας το αίτημά του με επιμονή. Κάθε φορά, ήταν αρκετά ανοιχτός στο «όχι» μου. Απλώς προσπαθούσε να διαπιστώσει αν αυτή η νέα στιγμή ήταν διαφορετική από την προηγούμενη.
Στο τέλος της βραδιάς, κάλεσα τον Χάρπο και περάσαμε υπέροχα καθώς έκανε τους γύρους του, χαιρετώντας και αποχαιρετώντας τους πάντες και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στον καναπέ μαζί μου αφού όλοι έφυγαν.
Παρόλο που ήταν μια ωραία βραδιά για την ομάδα με πολλά μαθήματα, εγώ έμαθα περισσότερα από τον Χάρπο εκείνο το βράδυ. Μου έμαθε ότι ένα «όχι» μπορεί να σημαίνει «όχι αυτή τη στιγμή». Μπορώ να ακούσω το «όχι» ως «όχι τώρα». Και όσο μπορώ να ακούω το «όχι» με αυτόν τον τρόπο, μπορώ να παραμένω παρών στις ανάγκες μου και να είμαι ανοιχτός όχι μόνο σε άλλες στρατηγικές, αλλά και σε άλλες στιγμές. Σ ευχαριστώ, για άλλη μια φορά, Χάρπο, μικρέ μου φίλε και δάσκαλε.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Απελευθερωθείτε
Σκεφτείτε ένα «όχι» που ακούτε ή ακούσατε. Θα μπορούσε να είναι από ένα άλλο άτομο, από τον εαυτό σας ή από μια περίσταση στη ζωή σας.
Στη συνέχεια, γράψτε ποια ανάγκη (ή ανάγκες) σας προσπαθείτε να ικανοποιήσετε καθώς ακούτε αυτό το «όχι».
Στη συνέχεια, γράψτε 10 έως 15 άλλους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσατε να ικανοποιήσετε αυτή την ανάγκη (ες), ενώ εξακολουθείτε να ακούτε αυτό το «όχι».
Πρακτική 2 – Επιμείνετε
Σκεφτείτε τουλάχιστον δύο αιτήματα σύνδεσης που θα μπορούσατε να κάνετε για να διαπιστώσετε αν κάθε μία από τις στρατηγικές που σκεφτήκατε «μπορεί να λειτουργήσει». Ναι, αυτό θα μπορούσε να είναι συνολικά 30 αιτήματα. [Παρακάτω μπορείτε να μελετήσετε δείγματα αιτημάτων σύνδεσης.]
Όταν επιμένουμε, δεν έχουμε πρόβλημα να ακούσουμε «όχι» και συχνά μπορούμε να βιώσουμε μια μεγάλη αίσθηση επιλογής και αφθονίας, καθώς δρούμε για λογαριασμό μας με πάθος και συμπόνια.
Δείγματα αιτημάτων σύνδεσης
Ακολουθούν πιθανοί τρόποι διατύπωσης των αιτημάτων κατά τη διάρκεια ενός διαλόγου με σκοπό τη δημιουργία της ποιότητας σύνδεσης που συμβάλλει στη δυνατότητα να ικανοποιηθούν οι ανάγκες όλων.
Αιτήματα που αφορούν προσωπικούς διαλόγους
1.
Θα ήθελα πολύ να νιώσω ότι είμαστε σε επαφή. Ενδιαφέρεσαι να μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα;
2.
Υπάρχει κάτι που με απασχολεί και θα ήθελα να το μοιραστώ. Θα σε ενδιέφερε να σου πω για αυτό;
3.
Θα ήθελα πολύ να ξέρω ότι βρισκόμαστε στην ίδια σελίδα, θα μπορούσες να μου πείς τι με άκουσες να λέω;
4.
Θα ήθελα πολύ να ξέρω πώς άκουσες αυτό που σου είπα. Θα μπορούσες να μου πεις;
5.
Θα ήθελα πολύ να βεβαιωθώ ότι είμαστε σε επαφή. Θα ήθελες να μου πείς τι κατάλαβες σχετικά με τα συναισθήματα και τις ανάγκες μου;
6.
Θα ήθελα πολύ να σου πω τι μου συμβαίνει, αλλά μόνο αν θέλεις να το ακούσεις. Θέλεις να ακούσεις τι μου συμβαίνει;
7.
Θα ήθελα πραγματικά να καταλάβω τι σου συμβαίνει. Μπορείς να μου πεις πώς αισθάνεσαι γι’ αυτά που μόλις είπα;
8.
Θα ήθελα πραγματικά να καταλάβω τι σου συμβαίνει. Θα μπορούσες να μου πεις τι σου έρχεται στο μυαλό σχετικά με αυτό που μόλις είπα;
Αιτήματα που αφορούν προσωπικούς διαλόγους
1.
Παρακαλώ σηκώστε το χέρι σας αν ΔΕΝ είστε πρόθυμοι να κάνετε το Χ.
2.
Θα ήθελα πολύ να πάρω μια αίσθηση για το τι σας συμβαίνει. Παρακαλώ σηκώστε το χέρι σας αν αισθάνεστε εκνευρισμένοι.
3.
Θα με βοηθούσε να συνδεθώ αν μπορούσα να ακούσω από δύο ή τρία άτομα για τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους σε σχέση με αυτά που είπα. Παρακαλώ σηκώστε το χέρι σας αν είστε πρόθυμοι να μοιραστείτε.
4.
Θα μπορούσατε να σηκώσετε το χέρι σας αν θα ήσασταν πρόθυμοι να αφιερώσετε λίγο χρόνο αργότερα για να μιλήσουμε για το Χ;
5.
Θα ήθελα πολύ να προχωρήσουμε στην επόμενη ενότητα μας, αν αυτό μας βολεύει όλους. Αν υπάρχει κάτι τόσο ζωντανό μέσα σας που δεν μπορείτε να είστε παρόντες και να προχωρήσουμε, σηκώστε παρακαλώ το χέρι σας.
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου