Ε Β Δ Ο Μ Α Δ Α   47


Καθώς αναπτύσσουμε και διευρύνουμε τη σχέση μας με τα συναισθήματα και τις ανάγκες, μπορεί να δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε κάποια από τα συναισθήματα που βιώνουμε. Μερικές φορές, η ένταση με την οποία βιώνουμε αυτά τα συναισθήματα, μπορεί να φαίνεται «υπερβολική» ή μεγαλύτερη από ό,τι θα περιμέναμε. Σε αυτές τις καταστάσεις μπορούμε εύκολα να επικρίνουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους ως «πολύ ευαίσθητους» ή ως «υπερβολικά αντιδρώντες». Παρ’ όλο που μπορούμε να το σκεφτούμε κι έτσι, υπάρχει μια εναλλακτική λύση που έχω διαπιστώσει ότι είναι πιο συνδετική, συμπονετική και, τελικά, πιο χρήσιμη.

Τι συμβαίνει όταν βιώνουμε «πυροδότηση»;

Ο όρος «πυροδότηση» χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει γεγονότα που προκαλούν έντονα συναισθήματα. Υπονοεί ότι υπάρχει κάτι που έχει ήδη προετοιμαστεί και περιμένει να συμβεί.

Στην περίπτωση σχεδόν κάθε πυροδότησης, αυτό που έχει ήδη συμβεί είναι ότι η ανάγκη που βιώνουμε ως ανικανοποίητη στο παρόν, έχει μείνει βαθιά ή/και επανειλημμένα ανικανοποίητη στο παρελθόν στη ζωή μας, συχνά κατά τη διάρκεια των νεότερων χρόνων μας· τόσο πολύ, ώστε να έχουμε δημιουργήσει μια έντονη «συνήθη» αντίδραση όταν η ανάγκη αυτή ξαναεμφανίζεται ανικανοποίητη.

Συμπόνια για το ρομπότ

Στο κεφάλαιο 7 συζητήσαμε για το «Είναι» μας σε σχέση με το «Ρομπότ» μας. Το «Ρομπότ» μας είναι το κομμάτι του εαυτού μας που λειτουργεί βάσει συνήθειας. Όταν «πυροδοτούμαστε», το «Ρομπότ» μας αναλαμβάνει να αντιδράσει κατά συνήθεια στις ανικανοποίητες ανάγκες μας. Παρόλο που αυτές οι αυτόματες αντιδράσεις μπορεί να είναι συνηθισμένες ως προς την στην έντασή τους, εξακολουθούν να σχετίζονται με ανάγκες. Όταν το κατανοήσουμε αυτό, μπορούμε να έχουμε συμπόνια για την εμπειρία μας (όχι να την απορρίπτουμε) και να αναγνωρίσουμε την/τις ανεκπλήρωτη/ες ανάγκη/ες μας.

Αντιμετώπιση των πυροδοτικών παραγόντων

Μπορούμε να δούμε ότι τα εναύσματα περιέχουν δύο συστατικά. Το πρώτο συστατικό είναι μια σκέψη ή ένα γεγονός. Το δεύτερο συστατικό είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε ή ανταποκρινόμαστε.

Όπως συζητήσαμε νωρίτερα στο μάθημα, τα συναισθήματα λειτουργούν ως αγγελιοφόροι, που μας ενημερώνουν για τις ανάγκες μας. Σε καταστάσεις που μας πυροδοτούν ο αγγελιοφόρος είναι σαν μια χέβι μέταλ μπάντα, που ουρλιάζει το μήνυμα. Όταν αναγνωρίσουμε το μήνυμα, ο αγγελιοφόρος τείνει να ηρεμεί και τελικά φεύγει.

Ανάβοντας το φως

Όταν είμαστε πυροδοτημένοι, συχνά είναι δύσκολο να συνδεθούμε με τον αγγελιοφόρο, επειδή είναι δύσκολο να συνδέσουμε το μήνυμα με το τρέχον γεγονός. Για παράδειγμα, συνήθιζα να αναστατώνομαι πολύ όταν χρειαζόταν να περιμένω σε μια μεγάλη ουρά σε ένα κατάστημα. Συχνά έλεγα στον εαυτό μου ότι «δεν θα έπρεπε» να είμαι τόσο αναστατωμένος. Απέρριπτα το συναίσθημα. Αυτό σπάνια κατέληγε καλά.

Μια μέρα, καθώς στεκόμουν στην ουρά, αναρωτήθηκα: «Ποιες ανάγκες μου είναι ανικανοποίητες αυτή τη στιγμή;» Η απάντηση ήταν η αποτελεσματικότητα, η επιλογή και η αυτονομία. Όταν βρήκα αυτή την απάντηση, ξαφνικά τα συναισθήματά μου άρχισαν να αποκτούν περισσότερο νόημα.

Παρόλο που το να είμαι κολλημένος σε μια ουρά μπορεί να μην είναι κάτι τόσο τρομερό, οι ανάγκες μου για αποτελεσματικότητα, επιλογή και αυτονομία είναι βαθιές. Άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα παλεύοντας για αυτές τις ανάγκες. Είναι πολύ σημαντικές για εμάς τους ανθρώπους.

Η αναγνώριση αυτών των αναγκών με βοήθησε να αποκτήσω κάποια προοπτική. Με βοήθησε να καταλάβω ότι αυτές οι ανάγκες ήταν πολύ σημαντικές για μένα – και εφόσον, μέσα από την αυτο-ενσυναίσθησή μου, τις είχα αναγνωρίσει, μπόρεσα να δω ότι έχω άλλους τρόπους με τους οποίους ικανοποιώ αυτές τις ανάγκες. Στην πραγματικότητα, άρχισα ακόμη και να καταλαβαίνω ότι επέλεγα να «κολλάω» στις ουρές, επιλέγοντας να ψωνίζω σε καταστήματα που ξέρω ότι κατά καιρούς δημιουργείται συνωστισμός.

Όταν καταφέρνω να «ανάψω το φως» και να αποκτήσω επίγνωση των αναγκών μου, μου δίνεται η ευκαιρία να δω ότι το «τέρας» δεν είναι καθόλου τέρας. Είναι οι ανάγκες μου στο σκοτάδι.

Η πρόκληση και η ευκαιρία

Σίγουρα, η επεξεργασία των έντονων συναισθημάτων είναι μια πρόκληση. Όμως, επειδή είναι τόσο έντονα, γίνεται αρκετά εύκολο να γνωρίζουμε πότε τα νιώθουμε – και αυτό μας δίνει το σύνθημα να προσφέρουμε ενσυναίσθηση στον εαυτό μας και να τον κατανοήσουμε βαθύτερα. Μας δίνει επίσης την ευκαιρία να συμπάσχουμε και να κατανοήσουμε βαθύτερα τους άλλους που βιώνουν έντονα συναισθήματα.


Ως νεαρός και ακόμη και αργότερα στη ζωή μου ως ενήλικας, συχνά βίωνα μεγάλο άγχος όταν ήμουν μόνος. Ξόδεψα πολλά χρόνια και χρήματα προσπαθώντας να βρω έναν τρόπο να σταματήσω να έχω αυτή την ενοχλητική εμπειρία. Πίστευα ότι επρόκειτο για «παράλογο φόβο» και ότι έπρεπε να μάθω να τον αγνοώ.

Μόλις άρχισα να μελετώ τη συμπονετική διαβίωση, συνέβη κάτι καινούργιο που άλλαξε τη ζωή μου για πάντα. Θυμάμαι την ίδια ακριβώς στιγμή.

Ήμουν ξαπλωμένος στο κρεβάτι ένα βράδυ, αφού είχε φύγει η φίλη μου. Είχαμε μόλις ολοκληρώσει ένα όμορφο και διασκεδαστικό Σαββατοκύριακο μαζί, και εκείνη αποφάσισε ότι θα προτιμούσε να ξυπνήσει στο δικό της κρεβάτι – έτσι έφυγε, παρά το αίτημά μου να μείνει.

Μπορούσα να νιώσω το άγχος να έρχεται. Το πολέμησα. Στον αγώνα μου, ένιωθα την ενέργεια του φόβου και του άγχους μου να συγκεντρώνεται σαν καταιγίδα που ετοιμάζεται να γεννήσει έναν κακό ανεμοστρόβιλο. Πάλεψα κι άλλο. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπάει τόσο δυνατά που το στήθος μου πονούσε και τα αυτιά μου χτυπούσαν. Τότε συνέβη.

Σε μια στιγμή αυτο-συμπόνιας, ένιωσα περιέργεια για το τι προσπαθούσαν να μου πουν τα συναισθήματά μου. Τι ήθελα; Τι ένιωθα; Και ποιό σημαντικό και επαναλαμβανόμενο γεγονός μου θύμιζε αυτό;

Αρχικά, μου ήρθε στο μυαλό ότι ως κομμάτι της αναρώτησης, θα ήταν καλό να καλωσορίσω το συναίσθημα στο σώμα μου, όχι να το πολεμήσω. Ίσως για πρώτη φορά στη ζωή μου, σταμάτησα να πολεμώ τον φόβο μου. Θυμάμαι να σκέφτομαι: «Είναι ΟΚ, δεν θα με σκοτώσει. Αφέσου και νιώσε το συναίσθημα». Μίλησα στο συναίσθημα μέσα στο κεφάλι μου. «Εντάξει, έλα!.»

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ένιωσα το σώμα μου να αρχίζει να χαλαρώνει. Ήμουν «μαζί» με το φόβο μου, δεν τον πολεμούσα. Η καρδιά μου σταμάτησε να χτυπάει δυνατά. Συνειδητοποίησα ότι το άγχος μου ήμουν εγώ, που προσπαθούσα να προστατεύσω τον εαυτό μου από συναισθήματα που ήταν βαθιά και τρομακτικά για μένα. Θυμάμαι ότι έγινα ευγνώμων για το άγχος μου και το άφησα να φύγει.

Άρχισα να διολισθαίνω σε μια νέα εμπειρία βαθιάς θλίψης και μοναξιάς. Αυτά τα «νέα» συναισθήματα έφεραν μια νέα συνειδητοποίηση. Με βοήθησαν να καταλάβω πόσο βαθιά λαχταρούσα τη συντροφικότητα, την αγάπη και την επιλογή. Συνειδητοποίησα πόσο λαχταρούσα να έχω αυτά τα πράγματα στη ζωή μου από τότε που ήμουν πολύ μικρό παιδί.

Η εμπειρία μου άλλαζε. Το να νιώθω αυτά τα συναισθήματα και να συνδέομαι με τις ανάγκες μου, άλλαξε κάτι· εκείνη τη στιγμή, άμεσα και μόνιμα. Ο κόσμος έμοιαζε πλέον διαφορετικός.

Από εκείνη τη νύχτα, δεν έχω βιώσει ούτε μία φορά τα έντονα επίπεδα άγχους που βίωνα παλαιότερα. Σε αρκετές περιπτώσεις από τότε, το άγχος μου άρχισε να με επισκέπτεται. Κάθε φορά, το προσκαλούσα και με αυτόν τον τρόπο, μπορούσα να επιστρέψω σε μια πιο συνδεδεμένη με τον εαυτό μου κατάσταση. Η μοναξιά δεν αποτελεί πλέον έναυσμα πληροδότησης για μένα. Στην πραγματικότητα, μάλλον μου αρέσει.

Παρόλο που είχα επιτυχία με τη συγκεκριμένη πυροδότηση, συνειδητοποιώ ότι έχω πολλά ακόμη να επεξεργαστώ – το καθένα μια πρόκληση και μια ευκαιρία για να κάνω τη ζωή μου πιο υπέροχη.


Πρακτική 1 – Παρατήρηση των πυροδοτήσεων

Σκεφτείτε ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός (ή γεγονότα) στη ζωή σας όπου βιώνετε μια αντίδραση που σας φαίνεται δυσανάλογη, μια αναστάτωση. Στη συνέχεια, γράψτε τις απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις:

Ποιο είναι το γεγονός που πυροδοτεί την αναστάτωση; (Μπορείτε να το γράψετε αυτό ως παρατήρηση ή με τη μορφή επίκρισης).

Πότε συμβαίνει;

Πώς συμβαίνει;

Συμβαίνει με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο;

Ποια(-ες) παιδική(-ές) εμπειρία(-ες) σας θυμίζει;

Πρακτική 2 – Δουλεύοντας με την πυροδότηση

Αυτή είναι μια εξαιρετική άσκηση που μπορείτε να κάνετε με έναν φίλο ενσυναίσθησης. Ίσως να θέλετε να ξεκινήσετε με «μικρότερα», λιγότερο έντονα ερεθίσματα, αν είναι δυνατόν, και στη συνέχεια να προχωρήσετε σε πιο έντονες καταστάσεις.

1.

Περιγράψτε εγγράφως μια στιγμή που αναστατωθήκατε (πυροδοτηθήκατε).

2.

Γράψτε τις επικρίσεις σας ή την ιστορία που λέτε στον εαυτό σας για το γεγονός αυτό.

3.

Δώστε στον εαυτό σας ενσυναίσθηση ή λάβετε ενσυναίσθηση για να εντοπίσετε τα συναισθήματα και τις ανάγκες σας σε σχέση με αυτή την κατάσταση ή την ιστορία.

4.

Περιγράψτε το γεγονός που σας αναστάτωσε με καθαρή παρατήρηση.

5.

Δώστε στον εαυτό σας ενσυναίσθηση ή λάβετε πάλι ενσυναίσθηση για να προσδιορίσετε τα συναισθήματα και τις ανάγκες σας στην παρούσα στιγμή.

6.

Συνδεθείτε με την ανάγκη ή τις ανάγκες που εντοπίσατε ενσωματώνοντάς τις (βλ. Πρακτική 2, κεφ. 27).

7.

Αφιερώστε λίγα λεπτά για να αναπνεύστε και να σκεφτείτε την εμπειρία σας.

8.

Δείτε αν έχετε μια διαφορετική προοπτική για τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι ανάγκες εμφανίζονται στη ζωή σας ή αν μπορείτε να σκεφτείτε κάποια αιτήματα που θα μπορούσατε να θέσετε στον εαυτό σας ή στους άλλους.


Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου